0-1 YAŞ, AY AY BEBEKLERİN KAS VE ZEKA GELİŞİMİ
0-1 YAŞ ARASI BEBEKLERDE;
NÖROMOTOR GELİŞİM-BESLENME-UYKU
Aşağıda aylara göre sinir sistemi gelişim basamakları verilmiştir.
Her çocuğun gelişim ve olgunlaşma süreleri birbirinden farklıdır. Bütün vücut gelişimi aynı anda olmaz. Bir alanda ki gelişme ya da gelişimdeki gecikme diğer alanı da etkiler. Beceriler kararsız ve dengesiz başlar, bebeğin sinir sisteminin sağlamlığı ve çevresel etmenlerin desteği ile (aile, eğitim vb…) olgunlaşır. Gelişim aşamalarında en hızlı sinir sistemi, daha sonra beden ondan sonrada cinsel gelişimdir. Bebekler 2 yaşına kadar bakarak, dokunarak, ağızlarına alarak öğrenirler, bu dönemde düşünme yoktur. Çocuğunuzla ne kadar çok konuşur, ona ne kadar kitap okur-resim gösterir, onunla ne kadar çok oynar, onun parmak, kol ve bacaklarını kullanmasını ne kadar çok destekler, onu ne kadar az TV-Telefon-Tablet-Bilgisayar karşısında tutarsanız sinir sistemi içerisindeki bağlantılar o kadar artar ve zekası dahil tüm sinir sistemi olumlu etkilenir, ilerleyen yaşlarda konuşma, yürüme gecikmesi yaşanmaz. Bebekler 1 ayda erişkinlerin 10 katı fazla yol kat ettikleri için anne-babasına “gelişimi geri” izlenimi vermesi normaldir, anne ve babada “1 ayda mı yürüyecek, konuşacak?” şeklinde sorular belirmesi olasıdır, endişe etmeyiniz. Çocuğunuzun belirtilen aylarda yazılan gelişim basamaklarını, refleksleri (istemsiz hareketleri) gerçekleştiremediğini düşünüyorsanız, anormallik fark ediyorsanız, otizmden şüpheleniyorsanız; çocuğunuzda gelişimsel, psikiyatrik, işitme ile ilgili sorunlar olabilir, ÇOCUK DOKTORUNA başvurunuz.
YENİDOĞAN DÖNEMİ (0-28 GÜN) VE 1. AY
- Zamanında doğan normal bebeklerde doğum kilosu 2500-4500 gram, baş çevresi ortalama 35-40 santim, boylarıda 45-55 santim arasındadır. Doğumdan sonra 2. Gün yıkanabilir. Uyuduğu odanın ısısı 25 dereceyi geçmemelidir.
- REFLEKSLER: Ani hareket, ses ve kollarından kaldırıp nazikçe bıraktığımızda istemsizce kollarını önce yanlara açar ardından kapatarak kanat çırpma, kucaklama hareketi yapıp ağlar, bu MORO (korkma, irkilme) refleksidir ve normaldir. 4-5. Aylarda kaybolması beklenir. İlk aylarda refleks şeklinde istemsiz sıçramaları olduğu için emzirme sessiz, loş bir ortamda yapılmalıdır. Aksi durumda bebeğin dikkati dağılacak, istemsiz yaptığı bu hareketler emmesini etkileyecektir (bir insan gıdıklanırken yemek yiyebilir mi?). Bebeğinizin üst damak kubbesine meme ucu dokunduğunda istemsizce ağzını kapar, memeye kilitlenir ve emme hareketi yapar. Bu EMME refleksidir ve normaldir, uyanıkken 4 ay, uykuda 7. Ayda kaybolması beklenir. Bu nedenle 4 ve 7 yaylarda emzirme güçlüğü yaşanabilir, endişe etmeyiniz, düzelecektir. Dudak kenarına dokunduğunuzda istemsizce başını o yöne çevirir ve yine istemsizce aranma – emme hareketi yapar, bu ARANMA refleksidir, normaldir. Aranma hareketi aç olduğunu ya da sütünüzün yetmediğini göstermez, 4-6. Aylarda kaybolması beklenir. Avucuna herhangi bir nesne koyduğunuzda istemsiz yakalar, parmağınızı koyarsanız istemsizce tutar, bu YAKALAMA (KAVRAMA) refleksidir, el ve ayakta olur ve 6. Ayda kaybolması beklenir.
- HAREKET/GELİŞİM: Kollar ve bacaklar hafif bükülü olarak gövdeye doğru toplanmış durumdadır. Omurgası henüz gelişmemiş olduğu için ilk aylarda kucakta tutulurken mutlaka başının ve sırtının diğer elinizle destekleyiniz.
- DUYGUSAL – SOSYAL DAVRANIŞ: Bilinçsizce gülümseme hareketi yapabilir. İhtiyaçlarını ağlayarak belli eder.
- DUYMA: Duyma yetisi anne karnında, annenin kalp ve barsak seslerini duyarak 17-20 haftalıkken başlar, 24-25. Haftalarda ise tüm dış sesleri duymaya başlar, anne sesini tanır ve doğduğunda aynı anne sesi onu güvende hissettirdiği için sakinleştirir. Ancak doğduğunda bile duyma yetisi henüz erişkin seviyeye gelmemiş, tam gelişmemiştir. Sadece yüksek seslere; sıçrayarak, göz kırparak ya da ağlayarak tepki verir.
- GÖRME: Işığa ve büyük nesnelere kısa süreli odaklanabilir. Özellikle parlak, canlı renkleri seçer. Net görmez, yakın (20 santim) mesafeden annesinin yüzünü ya da büyük bir cismi sadece hatlarıyla görür, ayrıntıları seçemez. Göz teması belirgin değildir.
- TAD ALMA: Tad alma duyusu gelişmiştir, anne karnındaki sıvıyı yutarak ilk tadı alır. Doğduktan sonra kötü tatlara tepki verir. Bu nedenle emzirme annenin beslenmesinden etkilenir, emzirme sürecindeki annelerin, bebeğin damak tadını böylece emme isteğini etkileyen yeni tadlar, deneysel yemekler denememesi önerilir.
- DOKUNMA: Dokunma duyusu iyi gelişmiştir, hisleri aktiftir.
- KOKU: Koku duyusu gelişmiştir, annesinin kokusunu tanır. Bu nedenle emzirme sürecindeki annelerin keskin kokulu farklı tarzlarda parfüm kullanmaması, şampuanını değiştirmemesi önerilir.
- BESLENME: 2-3 saate bir, her defasında 10-15 dakika anne sütü emzirilmelidir, uykudan uyandırılmalı emzirilmelidir. Gaz sancıları 3 haftalıkken başlayabilir, daha önce gaz sancısı beklenmez.
- UYKU: 18 saate kadar uyuyabilir. Uykusu düzensizdir. Sık sık uyanır. Normaldir.
2.AY
- HAREKET/GELİŞİM: Başını dik tutar ve bu şekilde 5 saniye kalabilir. Yüzükoyun yatırıldığında başını yerden kaldırabilir, sağa-sola çevirebilir. Ellerini genelde yumruk yapar.
- DUYGUSAL – SOSYAL DAVRANIŞ: ağlamadan farklı sesler çıkardığı ve farklı ihtiyaçları için farklı şekillerde ağlamaya başladığı aydır. Bebeğinizi sürekli kucağa almak, kokunuzu ve sesinizi hissetmesini sağlamak önemlidir. Kucaklamak gaz sancısına da iyi gelir. Kucağa alışmak-kucağa alıştırmak halk arasında kullanılan yanlış bir tabirdir.
- DUYMA: Gelişir.
- GÖRME: Görme yetisi artar. Yakın mesafeden yüzü ve yüzdeki organları ayırt etmeye başlar. Anneyi tanır. Işığı ve büyük objeleri gözleri ve başı ile 90 derece Göz teması kurabilir.
- TAD ALMA: Gelişir.
- KOKU: Gelişir.
- BESLENME: 2–3 saate bir anne sütü ile emzirilmelidir, uykudan uyandırılmalı, emzirilmelidir. İstediği kadar emebilir. Bir defadaki emme süresi kısalabilir bu sütün azalması nedeni ile değildir. Bebeğin emme kasları gelişmiş ve her cuklamada aynı miktarda sütü daha hızlı çekebilecek hale gelmiştir. Süre kısalmıştır.
- UYKU: 16 saate kadar uyuyabilir. Aralıksız 5-6 saat uyuyabilir ancak uykusu düzensizdir. Sık sık uyanır. Normaldir. Uyku eğitimi verilmez.
3.AY
- HAREKET/GELİŞİM: Başını sürekli dik tutabilir. Yüzükoyun yerden başını kaldırıp direnebilir. Ellerini ve bacaklarını istemli olarak tek tek hareket ettirebilir. Ellerini izlemekten keyif alır, eldiven takıldığında huzursuzlanır. Nadiren ellerini yumruk yapar. Eline verilen objeyi kısa süre tutabilir. Kol altlarından tutulup kaldırıldığında, kucağa alındığında önceki aylara kıyasla daha dengeli ve kontrollü durur. Sırt üstü yatarken ellerinden tutulup çekildiğinde oturur pozisyona gelebilir. Kol altlarından tutulup ayakları sert bir zemine koyulduğunda kuvvetle basıp, adım atar gibi bacaklarını hareket ettirir.
- DUYGUSAL – SOSYAL DAVRANIŞ: Bilinçli gülümseme bu ayda başlar. Memnuniyetini ses çıkararak belirtebilir. Sesli gülebilir. Kalabalıkta daha az huzursuzlanır.
- DUYMA: Gelişir.
- GÖRME: Elindeki objeye bakabilir ve cisimleri 180 dereceizler, yüze odaklanabilir. Başını çevirmeden gözlerini bir nesneden diğerine çevirebilir. Görme arttığı için ışığa duyarlılıkta artar, bu nedenle parlak ışıkta beslenmesi bozulabilir, beslerken, uyuturken loş bir oda tercih edilmelidir. Göz hareket kasları gelişimini tamamlamadığı için şaşılık, gözlerde kayma varmış gibi bir izlenim uyandırabilir ancak 1 yaşa kadar bu durum normaldir. Bir yaşından sonra hala devam ediyorsa Çocuk Doktoru kontrolüne getiriniz.
- TAD ALMA: Gelişir.
- KOKU: Gelişir.
- BESLENME: 3 saate bir anne sütü ile emzirilmelidir, özellikle uyandırılıp beslenmesine gerek yoktur. Düzenli olarak belirli saatlerde uyanıyorsa o saatlerde beslenebilir ancak düzensiz uyanıyorsa ve mama veriliyorsa biberonu rahatlama aracı olarak kullanıyor olabilir, dikkat ! Anne sütü serbesttir, istediği kadar emebilir.
- UYKU: 14 saate kadar uyuyabilir. Gece uykuları uzar gündüz uykuları kısalmaya başlar. İki saat uyanık kalabilir. Normaldir. Uyku eğitimi verilmez.
4 ve 5.AYLAR
- HAREKET/GELİŞİM: Kendi etrafında dönme çabası ile başlar ve dönebilir. Yüz üstü pozisyonda el bilekleriyle kendini destekleyerek başını ve göğsünü yataktan kaldırabilir, başını bir önceki aya göre daha uzun süre dik tutar. Kol altlarından tutulduğunda ve ayakları sert bir zemine değdiğinde bebek bir süre dik ve desteksiz durabilir. Her iki eli ile yakalar ve elleriyle objeye ulaşmaya çalışır. Objeyi ağzına götürür. Çıngırağı uzun süre sallayarak oynar ama düşürünce alamaz. Aktif olarak etrafına bakar, başını sesin geldiği yöne çevirebilir. Süt dişleri çıkmaya başlar. Diş çıkarma dönemine girer, başını-saçını çekebilir, kısa süreli ateş, ishal gibi şikayetler eklenebilir. Diş kaşıyıcısı, diş jeli kullanılabilir.
- DUYGUSAL – SOSYAL DAVRANIŞ: Sesli gülebilir, çevreye bakarak eğlenir. Rahatlıkla göz teması kurabilmeye başlar. Kendi kendine sakinleşebilmek için yöntemler geliştirir. Hoşuna giden sonuçları olan hareketleri tekrar tekrar yapar.
- DUYMA: Gelişir.
- GÖRME: Görme yetisi iyice artar ve nesneleri ayırt edecek şekilde seçici görme başlar. Ancak derinlik algısı, üç boyutlu görme halen tam gelişmemiştir.
- TAD ALMA: Gelişir.
- KOKU: Gelişir.
- BESLENME: 3-4 saate bir anne sütü ile emzirilmelidir, özellikle uyandırılıp beslenmesine gerek yoktur. Düzenli olarak belirli saatlerde uyanıyorsa o saatlerde beslenebilir ancak düzensiz uyanıyorsa ve mama veriliyorsa biberonu rahatlama aracı olarak kullanıyor olabilir, dikkat! Anne sütü serbesttir, istediği kadar emebilir. Mama almış yani karma beslenmiş bebekler 4. Aydan sonra ek gıdaya başlatılabilir. Zamanında, normal kilo ile doğmuşsa 5. Ayda doğum kilosunun 2 katına çıkması beklenir.
- UYKU: 13-14 saate kadar uyuyabilir. Gece uykuları uzar, gündüz uykuları kısalmaya devam eder. Uyku eğitimi verilmez.
6.AY
- HAREKET/GELİŞİM: Sağına soluna yastık koyarak desteklenirse oturabilir. Baş kontrolü tamdır. Sırtını düz tutabilir. Başını ve sırtını dik tutabilen bebek artık mama sandalyesine oturarak yemek yiyebilir. Yatarken iki yöne de yuvarlanabilir, dönebilir, bu nedenle alt değiştirme sırasında yalnız bırakılmamalıdır, düşebilir. Başparmağını kullanır. Biberonunu tutabilir, ayaklarını yakalar. Objeyi bir elinden diğerine geçirir. Uzağındaki oyuncağa erişebilmek için sürünmeye çalışır, bu emekleme denemesidir. Evin içerisinde dolanabilirler.
- DUYGUSAL – SOSYAL DAVRANIŞ: Yiyecekleri gördüğünde ve tanıdık ses duyduğunda heyecanlanır. Duyduğu seslere kendisi ses çıkararak karşılık verir. Kendi kelimeleri ile konuşur (agulama…). ayda babıldama başlar, “ba-ba, ma-ma” gibi iki heceli sesler çıkarır. Bebek her hafta yeni yeni sesler çıkarabilir. Artık çıkardığı seslerle kendini daha iyi anlatmaya başlar. Mutluluğunu veya memnuniyetsizliğini sesler ile anlatabilir. Bebekler konuşmayı öğrenmeden önce dili anlamayı öğrenirler. Adına tepki verir. Yabancıları ve aile fertlerini tanır. Yabancının kucağında mızmızlık edebilir. Sevdiği ve sevmediği şeylere verdiği tepkiler netleşir ve anne-baba tarafından anlaşılır. “Banyo saati, mama saati” gibi rutinleri öğrenir, anne baba söylediğinde anlar ve heyecanlanır.
- DUYMA: Gelişir.
- GÖRME: Gelişir.
- TAD ALMA: Gelişir.
- KOKU: Gelişir.
- BESLENME: Sadece anne sütü ile beslenen bebekler bu ayda ek gıdaya geçebilir. 3-4 saatte bir anne sütü emmeye devam edilmelidir. Geceleri kendi uyanırsa beslenebilir, özellikle uyandırılması gerekmez. Bebeğin ek gıdaya geçişine hazır olduğunu gösteren durumlar: Bebek dik durabiliyorsa, dil itme refleksi azalmış, çiğneme ve yutma refleksi güçlenmişse ek gıdaya başlanabilir. Ek gıdaya geçiş yoğurt, sebze meyve püreleri, muhallebi ile olmalıdır. Yumurta sarısı verilebilir. Ek gıda hazırlanmasında blander kullanılmamalıdır. Meyve doğrar ya da parçalarken cam malzeme kullanılması önerilir. Her gıda 10-15 defa denenmeden “bebeğim bu gıdayı sevmiyor” denmemelidir. Yeni besinler tek tek denenmeli, bulamaç-karışım yapılmamalıdır, denenip bebeğiniz tarafından kabul gördükten sonra karışım hazırlanabilir. Verilen besini ağzından çıkartması istemsiz bir harekettir. İki yaşına kadar beslerken boğulur/kusar gibi hareketler yapabilir, bu normaldir, ani hareketle alıp sırtına vurmadan önce öksürmesine izin verilmelidir. Kıyma: 8. Ayda, balık-yumurta beyazı-bal-baharat-tuz-patlıcan-kivi-çilek: 1 yaşından sonra. Kuru yemiş/mısır patlağı: Bütün haliyle 4-5 yaşından sonra verilmelidir. Bakkal gıdaları ve hazır meyve sularının bebek ve çocuk beslenmesinde yeri yoktur. Taze sıkılmış meyve suları yükte hafif pahada ağır içecekler olması nedeni ile 4-5 yaş öncesi önerilmez. Verilecekse yarım çay bardağı yeterlidir. (Bir su bardağı portakal suyu 5-8 adet portakaldan çıkar ama çocuklar bir oturuşta o kadar portakalı bir anda yiyemez öyle değil mi?)
- UYKU: 12-14 saate kadar uyuyabilir. Gece uykuları uzar gündüz uykuları kısalmaya devam eder. Uyku eğitimi verilmez.
7 ve 8.AYLAR
- HAREKET/GELİŞİM: Yardımsız, desteksiz kendi kendine oturabilir. Yatar pozisyondayken tek başına oturma pozisyona geçebilirler. Emekleyebilirler. Oturur pozisyondayken koltuktan destek alıp ayağa kalkabilirler. Mobilyaya yaslanarak bir süre ayakta durabilirler. Bazıları mobilyadan tutunarak yürümeyi başarabilir bazıları emeklemeye başlayabilir. Kolları ile kişilere uzanır. Sırt üstü yatarken kafalarını ve omuzlarını kaldırıp etrafa bakmaya çalışabilir duruma gelirler. Objeleri masaya vurur. Konuşması daha anlaşılır olmaya başlar, da-da, ba-ba/dede gibi iki heceli kelimeleri söyleyebilir. Bütün objeleri ağzına götürür. Bardağı elinde tutabilir ve o bardaktan içebilir, aynı zamanda kaşığı kendi tutarak yemek yiyebilir. Hoppala ve yürüteç kullanımı tehlikelidir, önerilmez.
- DUYGUSAL – SOSYAL DAVRANIŞ: Daha önceki aylar yalnızca acıktığında veya rahatsız olduğunda ağlarken, şimdi birçok farklı neden için ağlayabilir: Başka bir oyuncak istediği için, sıkıldığı için veya yabancı birinin kucağında durmak istemediği için ağlayabilir. Anne ve baba arasındaki farkı anladığı gibi yabancıları da sizden ayırabilir. Dilin anlamını çözmeye başlarlar, Örneğin, “hayır” kelimesinin hayır olduğunu anlarlar ama her bebek bu “hayır” kelimesine uymaz. Yabancı bir dil biliyorsanız, ana diliniz ile birlikte bu yabancı dili de onunla konuşabilirsiniz. Sözsüz iletişim becerileri de hız kazanır. Kelimelere anlamlar yükler. Bebeğiniz henüz konuşmaya başlamamış olmasına rağmen, anlamsız mırıldanmalarına/sözcüklerine “Aaa gerçekten mi?” “Hımm demek böyle düşünüyorsun.” “Bu ilginç.” gibi yanıtlar vererek onunla diyaloglar kurmaya çalışın. Oyuncaklarını da konuşturabilirsiniz. Bebeğinizin adını söylediğinizde, en azından başını döndürüp size bakar. Artık büyük gülümsemeler ve surat asmalar gibi değişik yüz ifadeleri yapabilirler, aynı zamanda sizin ses tonunuzdan duygularınızı anlarlar ve yüz ifadelerinizden de duygu çıkarımı yapabilirler. Neden-sonuç ilişkisi kurar. Kısmen şekilde saklanmış objeleri bulabilir. Neden-sonuç ilişkisi kurabildiğinden dolayı günlük rutinlerini daha kolay anlar. Örneğin mama sandalyesine oturduğunda yemek yiyeceğini bilir. Sekizinci aydan itibaren Yüz ifadesinden duyguları anlaşılan bebeklerin mutlu veya mutsuz olduğu kolayca anlaşılır. Bu ayda bebekler, karşısındaki kişinin yüz ifadesindeki değişikliği anlar ve ne anlama geldiğini bilir. Karşısındakinin yüz ifadesine göre onlar da tepki verir. Anne yanından ayrıldığında tepkileri daha aşırıdır bu dönem anneyi strese sokabilir, strese girmemek için tok, altı alınmış ve uykuya meyilliyken, alıştırarak değil hızla yanından ayrılınız. İhtiyaç duyduğu ve istediği şeyleri beden dilini kullanarak gösterebilir. Kucağa alınmak istediklerinde kollarını yukarıya kaldırıp uzatabilir ya da parmaklarıyla istediği şeyi diğerlerine gösterebilir. Müzikten hoşlanmaya başlar. Sizi taklit edebilir (örneğin telefonla konuşuyor gibi yapar). “Bay bay yap.” veya “Ellerini çırp.” gibi basit direktifleri anlayıp yapabilirler. Emziğe alıştırılmışsa 7. Ayda emziğin bırakılması gerekir. Emzik bıraktırmanın tek yolu sabırlı olup emziği uzaklaştırmaktır. Bu aydan sonra emzik kullanımı; kalıcı çene, diş, yüz şekli bozukluklarına neden olabilir.
- DUYMA: Gelişir.
- GÖRME: Tüm renkleri ayırt edebilir ve daha uzak mesafeleri görme becerisi daha gelişmiştir.
- TAD ALMA: Gelişir. Tad seçimi yapabilir, beslenme reddi yaşanabilir, geçicidir.
- KOKU: Gelişir. Koku alma duyuları geliştiği için yemek seçebilir. Bulamaç halinde hazırlanan yemeklerde sevmediği besinin kokusunu ayırt edebilir.
- BESLENME: Anne sütü + Ek gıda olarak devam edilir. Anne sütü kesilmez, 4-5 saatte bir emzirilmelidir. Sekizinci Aydan sonra çorbalarına-yemeklerine kıyma katılmalıdır. Et suyu, kemik suyu ve pirinç suyunun besleyici değeri yoktur, etin kendisini yedirmeniz önerilir. Kendi beslenme sandalyesinde, kendi yemek malzemeleri ile beslenmeli ve kendi kendine yemeye çalışması desteklenmelidir, yemeklere dokunması özendirilmelidir. Çiğnemesi kolay, yumuşak ve küçük besinler tüketmelidir. Küçük boyutlu doğranmış olmak kaydıyla muz, şeftali, karpuz, kavun gibi meyveler; pişirilmiş brokoli, havuç gibi sebzeler; peynir, ekmek ve işlenmemiş et yiyebilir. Ağızda erimeyen, büyük boyutlu ve yapışkan gıdaların boğulmaya sebebiyet vereceğinden dolayı verilmemesi gerekir. Günde 500-600 mililitreden fazal süt önerilmez.
- UYKU: 12-13 saate kadar uyuyabilir. Uyku eğitimi verilmez.
9 ve 10.AYLAR
- HAREKET/GELİŞİM: Desteksiz ve bağımsız oturur, oturma pozisyonuna geçer. Emekler, sürünür, tutunarak ayağa kalkar. Adımlayabilirler. Sürünerek merdiven kullanabilir bu nedenle ev içi merdiveniniz varsa başı ve sonuna bariyer koyunuz. Tutunarak ayakta durabilir. Başparmağı ile işaret parmağı arası yakalama yapabilir. Yardımla bardaktan içebilir. El sallar. Nesneleri fırlatamaz ancak düşürür. Nesneleri birbiri içinde geçirebilir (Bir bardağı diğerinin içine koyabilir). Üst ve yan kesici dişler çıkmaya başlar, diş çıkartmaya bağlı problemler olabilir.
- DUYGUSAL – SOSYAL DAVRANIŞ: Siz yanınızda olmadığınızda yokluğunuzun geçici olduğunu anlar ve yok olmadığınızı bilir. Anne, baba, mama gibi basit kelimeler de söylemeye başlayabilir. Bebeğinizin dili anlama yetisi de gelişmektedir; örneğin, “Nerede oyuncak ayı?” diye sorarsanız bebeğiniz parmağı ile oyuncak ayıyı gösterebilir veya oyuncak ayıyı eline alabilir. Duygusal beyin (limbik sistem), hareket-öğrenme beyni (düşünen beyin=Korteks) den daha önce (1-4 yaş) gelişmeye başlar. Bu nedenle sevgi göremediği için ya da travmalar yaşadığı için duygusal gelişimini tamamlamayan bebeklerde zeka ve öğrenmeden sorumlu beynin korteks bölümü gelişimi geri kalır.
- DUYMA: Gelişir.
- GÖRME: Gelişir.
- TAD ALMA: Gelişir.
- KOKU: Gelişir.
- BESLENME: Anne sütü + Ek gıda olarak devam edilir. Anne sütü kesilmez, 4-5 saatte bir emzirilmelidir. Sofrada daha özgür bırakılmalıdır. Zamanında, normal kilo ile doğmuşsa 10. Ayda doğum kilosunun 3 katına çıkması beklenir.
- UYKU: 12-14 saate kadar uyuyabilir. Uyku eğitimi verilmez.
11 ve 12.AYLAR
- HAREKET/GELİŞİM: Düzgün olarak emekleyebilir. Tek başına ayakta durur. Adımlar. Tek elinden tutarak gezer. Çekmeceleri ve yetişebildiği dolapların kapaklarını açabilir. Bundan dolayı bu bölgelere ilaç, temizlik maddesi gibi yaralanmasına ve zarar görmesine neden olabilecek şeyler konulmamalıdır. Tek eliyle nesneleri kavrayabilir. Eliyle kavradığı nesneleri yere atabilir. Küpleri veya blokları üst üste koyabilir. Küçük cisimleri kaplara koyup kaptan çıkartabilir. Bebeğin kilo artışı 6 aydan 9 aya kadar daha fazlayken, 12. ayda bu kilo artış hızı yavaşlamaya başlar, bunun nedeni bebeğin artık daha hareketli hale gelmesidir. İki elini de kullanır, sağlak ya da solak oluşu belirlenmemiştir.
- DUYGUSAL – SOSYAL DAVRANIŞ: Basit emirleri anlar. 2-4 anlamlı kelime söyler, anne/baba yı anlamlı söyler. Müzik dinler. Hedefe yönelik davranır. “Yukarı” deyince ellerini havaya kaldırabilir. Nesne devamlılığı gelişir, gösterilen ve sonra saklanan nesnelerin yok olmadığını anlar ve arar. Henüz, tam bir neden-sonuç ilişkisi kuramaz: Örneğin, bir şeyi aşağıya iterse onun yere düşeceğini bilebilir ama birine çarpabileceğini tahmin edemez. Taklit yeteneği daha gelişmiş daha çeşitlenmiştir, günlük hayatı taklit edebilir. Başkaları gülünce o da gülebilir veya biri ona gülümsediğinde o da ona geri gülümseyebilir. İşaret edilen objelere bakmaması, ismine tepki vermemesi, tekrarlayan hareketlere odaklanması, başka çocuklarla ilgilenmemesi uyarıcı olmalıdır. Çocuk Doktoru kontrolüne getiriniz. Bir yaşından sonra bebeğinizin odasını ayırmanız benlik algısında ve kişilik gelişiminde olumlu sonuçlar sağlar.
- DUYMA: Gelişir.
- GÖRME: Gelişir.
- TAD ALMA: Gelişir.
- KOKU: Gelişir.
- BESLENME: Anne sütü + Ek gıda olarak devam edilir. Anne sütü kesilmez, 4-5 saatte bir emzirilmelidir. Tat alma duyusu önceki aylardan daha fazla gelişmiş olan bebeklere bu ayda yiyebileceği boyutlarda farklı besinler denetilebilir. Onun ses tonundan, yüz ifadelerinden ve beden dilinden hangi besinleri sevdiğini ve hangilerini sevmediğini anladıktan sonra bir beslenme programı oluşturulabilir. Bebek yemek istemediği zaman onu zorlamamak gerekir.
- UYKU: 12 saate kadar uyuyabilir. Uyku eğitimi verilmez.
Uzm. Dr. Attila Alp GÖZÜBÜYÜK